AŞK yaşadığımız en zor ve en yoğun duygudur. Bize hem acı hem mutluluk yaşatacağını bile bile sürekli aşkın peşindeyiz. Ama günümüzde en büyük sorulardan biri şu ; İlişkiler neden çok kısa sürüyor, nerede yanlış yapıyoruz?” Bu soru her zaman sohbetlerimizin konusu. Ne yazık ki bireysel konforun ön planda tutulması, ilişkinin artılarını görmezden gelmemize neden oluyor. Özellikle ilk zamanlardaki coşkunun yerini anlaşmazlıklar ve tartışmalar almaya başladığında, herkes yeni bir arayış içine giriyor.
Günümüzde aşklar, ilişkiler neden çok kısa sürüyor? Neden tüm ilişkiler hızlı bir biçimde tükeniyor?
İnsanların sık sık ayrılık yaşamasının, ilişkilerin çok kısa sürmesinin psikolojik sebepleri oldukça fazla. Nör. Uzm. Dr. Oğuz BAK bu konuda şöyle bir açıklama yapıyor;
İlişkiler neden çok kısa sürüyor? Aşağıdaki kişilik bozuklukları toplumda çok fazla da o yüzden…
Kişilik bozuklukları uzun dönemli, şiddetli ve dirençli düşünce ve davranış kalıplarıyla karakterize olmuş zihinsel bozukluklar sınıfıdır. Bir durumun kişilik bozukluğu olarak tanı alabilmesi için sosyal yaşantı üzerinde oldukça kısıtlayıcı bir davranış düzeni olması gerekmektedir.
A KÜMESİ (GARİP, EKSANTRİK KÜME)
1. PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk gösterme örüntüsüdür. Toplumdaki yaygınlığı %0.5-2.5 arasındadır. Kronik şizofreni, akrabalar arasında daha yaygındır. Strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar yaşayabilir (saatler süren). Şizofreni veya sanrısal bozukluğun öncesinde görülebilir.
Paranoid kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk göstermetedir.
1. Yeterli bir temele dayanmadan, başkalarının kendisini sömürdüğünden, aldattığından veya kendine zarar verdiğinden kuşkulanır.
2. Dostlarının veya iş arkadaşlarının kendine olan bağlılığı veya güvenirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır.
3. Söylediklerinin kendisine karşı kötü niyetle kullanılacağına dair yersiz korkuları olduğundan dolayı başkalarına sır vermek istemez.
4. Sıradan sözlerden ve olaylardan aşağılandığı veya kendisine gözdağı verildiği şeklinde anlamlar çıkarır.
5. Sürekli kin besler.
6. Karakterine ve itibarına saldırıldığı yargısını taşır, öfke ve karşı saldırıda bulunur.
7. Haksız yere, eşinin sadakatsizliği ile ilgili kuşkulara kapılır.
B. Şizofreninin, psikotik özellikler gösteren bir duygu durum ve bozukluğunun veya başka bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır. Genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
2. ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda, duyguların anlatımında kısıtlı kalma örüntüsüdür. Kesin yaygınlığı bilinmemektedir. Erkeklerde daha fazla görülür. Kronik şizofreni akrabalar arasında daha yaygındır. Hasta strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar yaşayabilir (saatler süren). Şizofreni veya sanrısal bozukluğun öncesinde görülebilir.
Şizoid kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile tanı konulan, genç erişkinlik dönemimde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve duyguların anlatımında kısıtlı olma örüntüsüdür.
1. Hasta ailenin bir parçası değilmiş gibi davranır; ailesiyle yakın ilişkiye girmez ve yakın ilişkilerden zevk almaz.
2. Çoğunlukla tek bir etkinlikte bulunmayı tercih eder.
3. Cinsel deneyim yaşamaya karşı oldukça ilgisizdir.
4. Çok az etkinlikten zevk alır.
5. Yakın arkadaşı ve sırdaşı yoktur.
6. Övgü ve eleştirilere karşı ilgisiz kalır.
7. Duygusal soğukluk, kopukluk veya tekdüze bir duygulanma gösterir.
B. Şizofreninin, psikotik özellikler gösteren bir duygudurum bozukluğunun veya başka bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır. Genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
3. ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği yakın ilişkilerde birdenbire rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma ile belirlenmesidir. Toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin yanısıra bilişsel ya da algısal çarpıklıkların ve alışılagelenin dışında davranışların görüldüğü yaygın bir örüntü vardır. Toplumda ki yaygınlığı %3 dolayındadır. Hasta strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar yaşayabilir (saatler süren). Küçük bir bölümünde şizofreni veya kısa psikotik bozukluk gelişebilir.
Şizotipal kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik dönemimde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, bilişsel veya algısal çarpıklıkların ve alışılmışın dışında davranışların yanı sıra, yakın ilişkilerde rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde yetersizlikle kendini gösteren, toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Referans fikirler
2. Davranışı etkileyen, kültürü ile uyumlu olmayan acayip inanışlar ve büyüsel düşünceler
3. Olağandışı algısal yaşantılar ve bedensel yanılsamalar
4. Acayip düşünme ve konuşma biçimi
5. Kuşkuculuk ya da paranoid düşünce
6. Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanım
7. Acayip, kendine özgü davranış veya görünüm
8. Yakın arkadaş ve sırdaşların olmaması
9. Azalmayan aşırı toplumsal anksiyete ve paranoid korkular
B. Şizofreninin, psikotik özellikler gösteren bir duygudurum bozukluğunun veya başka bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır. Genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
İlişkiler neden çok kısa sürüyor?
B KÜMESİ (UYUMSUZ, DENGESİZ, TUTARSIZ KÜME)
1. ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği, başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma ile gelişen yaygın bir örüntü olmasıdır. Bu tanı 18 yaşından önce konmaz (18 yaşından önce davranış bozukluğu tanısı kullanılır). Toplumda yaygınlığı, erkeklerde %3, kadınlarda ise %1 dolayındadır.
Antisosyal kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az üçünün olması ile belirlenen, 15 yaşından beri süregelen, başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma örüntüsüdür.
1. Tutuklanması için zemin hazırlayan tekrarlayıcı eylemlerde bulunma, yasalara ve toplumsal kurallara ayak uyduramama.
2. Sürekli yalan söyleme, takma isim kullanma, kişisel çıkar ve zevki için başkalarını atlatma.
3. Dürtüsellik ve gelecek için tasarılar yapamama.
4. Yineleyen kavgalar veya saldırılarla belirli sinirlilik ve saldırganlık gösterme.
5. Kendi ve başkalarının güvenliği konusunda umursamazlık gösterme.
6. Bir işi sürekli götürememe, mali yükümlülüklerini yerine getirememe şeklinde sürekli sorumsuzluk gösterme.
7. Başkalarına zarar verme, kötü davranma veya bir şey çalma durumuna karşı ilgisiz kalma veya bunlara kendine göre mantıklı açıklamalar getirme, vicdan azabı çekmeme.
B. Kişi en az 18 yaşındadır.
C. 15 yaşından önce başlayan davranım bozukluğunun kanıtları vardır.
D. Antisosyal davranış, sadece şizofreni veya manik epizodun gidişi sırasında ortaya çıkmayabilir.
2. BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Kişilerarası ilişkilerde benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli bir örüntü vardır. Yaygınlığı %2 civarındadır. Büyük çoğunluğunda 40′lı yaşlarda stabilite meydana gelir.
Borderline kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden beşinin olması ile belirenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kişiler arası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Gerçek veya hayali bir terkedilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar gösterme.
2. Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelme, kişiler arası ilişkilerin gergin ve tutarsız olması.
3. Kimlik karmaşası: Belirgin olarak ve sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı veya kimlik duyumu.
4. Kendine zarar verme olasılığı yüksek en az iki alanda dürtüsellik.
5. Yineleyen özkıyımla ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar.
6. Duygu durumunda belirgin tepkiselliğe bağlı instabilite.
7. Kendini sürekli boşlukta hissetme.
8. Uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkesini kontrol edememe.
9. Stresle ilişkili geçici paranoid düşünce veya ağır dissosiyatif semptomlar.
3. HİSTRİONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Hemen her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı vardır. Görece olarak kadınlarda daha sık gözlenir. Yaygınlığı %2-3 olarak bilinmektedir.
Histrionik kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az beşinin olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı gösteren sürekli bir örüntüdür.
1. İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olur.
2. Başkalarıyla iletişimi çoğu zaman uygunsuz bir şekildedir ve cinsel yönden ayartıcı davranışlarla belirlidir.
3. Hızlı değişen ve yüzeysel kalan duygular sergiler.
4. İlgiyi çekmek için fiziksel görümünü kullanır.
5. Aşırı düzeyde başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimi vardır.
6. Gösteriş yapar, yapmacık davranır ve duygularını aşırı bir abartı ile gösterir.
7. Telkine yatkındır, kolay etkilenir.
8. İlişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünür.
4. NARSİSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamama temel özellikleridir. Benlik saygıları kolay zedelenebilir. Yaygınlığı %2-6 olarak bilinmektedir. Bu tanıyı alanların %50-75′i erkektir.
Narsisistik kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az beşinin olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır.
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorar.
3. Özel ve eşi bulunmaz birisi olduğuna, ancak başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık edebileceğine inanır.
4. Çok beğenilmek ister.
5. Hak kazandığı duygusu vardır.
6. Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanır, amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarını kullanır.
7. Empati yapamaz.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığını sanır.
9. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergiler.
İlişkiler neden çok kısa sürüyor?
C KÜMESİ (KORKAK, ANKSİYÖZ KÜME)
1. ÇEKİNGEN KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli örüntüdür. Yayınlığı %0.5-1 arasındadır. Cinsiyetler arasında eşit oranda görülür. Başkaları tarafından “utangaç”, “ürkek”, “yalnız” ve “kendi halinde” kişiler olarak tanımlanırlar.
Çekingen kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınır.
2. Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez.
3. Mahcup düşeceği, alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterir.
4. Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağına dair kafa yorar.
5. Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle aynı ortamda bulunduğu durumlarda
ketlenir.
6. Kendisini toplumsal yönden beceriksiz ve kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak görür.
7. Mahcup düşebileceğinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemez.
2. BAĞIMLI KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde, aşırı bir düzeyde kendisine bakılma gereksiniminin olduğu sürekli bir örüntüdür. Gerçek yaygınlığı bilinmemektedir.
Bağımlı kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksiniminin aşırı olmasıyla devameden sürekli bir örüntüdür.
1. Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çeker.
2. Yaşamının çoğu alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duyar.
3. Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkaları ile aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çeker.
4. Tasarıları başlatma ve kendi başına iş yapmada zorluk çeker.
5. Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gider.
6. Kendine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız veya çaresiz hisseder.
7. Yakın bir ilişki sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer.
8. Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağına dair gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar.
3. OBSESİF-KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Düzenlilik, mükkemmelliyetçilik ve kontrol koyma üzerine aşırı kafa yorma durumunun sürekli olduğu bir örüntüdür. “Tip A” kişilik; hostilite, rekabetçilik, zamana karşı yarışmak gibi özellikleri ile örtüşür. Yüzde bir oranında ve daha çok erkeklerde görülür.
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, esneklik, açıklık ve verimlilik pahasına düzenlilik, mükemmelliyetçilik, zihinsel ve kişilerarası kontrol koyma üzerine aşırı kafa yorma durumunu sürekli bir örüntüdür.
1. Asıl amacı unutturacak şekilde ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp durur.
2. İşin bitmesini zorlaştıran mükemmelliyetçilik gösterir.
3. Etkinlik ve arkadaşlarından yoksun kalacak şekilde kendini işe adar.
4. Ahlak, doğruluk, değerler gibi konularda esneklik göstermez.
5. Özel bir değeri olmasa bile eski, değersiz şeyleri elden çıkaramaz.
6. Görev dağılımı yapmak ve başkaları ile birlikte çalışmak istemez.
7. Para harcama konusunda hem kendisine, hem de başkalarına karşı cimri davranır.
8. Katı ve inatçıdır.
Histrionik kişilik bozukluk tanısı ile Borderline (sınır) kişilik bozukluğu tanısının aynı hastalara konulma ihtimali yüksektir. Yapılan araştırmalara göre ise bireylerde, Panik bozuklukla beraber en fazla Histrionik kişilik bozukluğu; Obsesif-kompulsif bozuklukla beraberse en fazla Borderline kişilik bozukluğu görülmektedir.
İLGİLİ HABER
Sevgilinizle Şifrelerinizi Paylaşmalı mısınız?
